Hukuk Güncesi

Yazılımlara, Web Sitelerine Copyright © İşareti Neden Konulur, Zorunlu mudur?

Copyright İşareti, Anlamı

“©” işareti uluslararası boyutta “telif haklarını” ifade etmek amacıyla kullanılmaktadır. Bu işaret telif hakkı bildirimi (telif bildirimi) anlamına gelmektedir ve genellikle eserin yayım yılı ve eser sahibinin adı ile birlikte kullanılır. (Ör: “Copyright © 2021 ABC Tüm Hakları Saklıdır”)

Bir eserin üzerinde esaslı değişiklikler yapılmış ise, ilk yayımlandığı yılın yanına esaslı değişikliğin yapıldığı yıl bilgisi de yazılmaktadır. (Ör: “Copyright © 2018, 2021 ABC Tüm Hakları Saklıdır”)

Copyright İşaretinin Kısa Tarihçesi

“Telif Bildirimi” ilk defa ABD hukukunda 1802 tarihli Amerikan Telif Yasası’nda düzenlenmiştir. Yasa, bir eserin telif korumasından yararlanması için umuma arz edilmiş olan kopyalarına telif bildirimi koyma zorunluluğu getirmiştir.

© işareti ise,  telif bildiriminde kullanılan “Copyright” veya “Copr.” ibarelerinin yerine ikame edilmek üzere ilk defa 1909 tarihli Amerikan Telif Yasası’nın 18. Bölümü’nde tanıtılmıştır. Heykel ve resim gibi eserlerde “Copyright” kelimesinin yaratacağı estetik kaygılar nedeniyle sadece © işaretinin kullanılabilmesine izin verilmiştir.

Oysa 1886 tarihli Edebiyat ve Sanat Eserlerinin Korunmasına İlişkin Bern Sözleşmesi’yle eser sahiplerinin eserleri üzerindeki haklardan yararlanmasının, (telif bildirimi gibi) herhangi bir formaliteye bağlı olmadığı açıkça belirtilmiş ve farklı bir sistem benimsenmiştir. Bir diğer deyişle, Türkiye gibi, Bern Sözleşmesi tarafı olan ülkelerde “telif bildirimi” zorunluluğu bulunmamaktadır. ABD, Bern Sözleşmesi’ne 1989 yılında katılmış ve böylece ABD, kendi “telif bildirimi” sisteminden vazgeçmiştir.

Türk Hukuku Kapsamında Copyright İşareti ve Günümüzdeki Kullanım Amacı

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu herhangi bir kayıt vs. gerekmeksizin eser sahibine, eseri üzerinde kanunda sayılmış mali ve manevi hakları bahşeder. Eserin korunması, eserin meydana gelmesiyle birlikte kendiliğinden başlar. Bu nedenle kural olarak bir eserin üzerindeki hakların kullanılabilmesi için bir telif hakkı bildirimi yapılmasına gerek yoktur.

Eser niteliği Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda açıkça düzenlenen telif ürünleriyle ilgili bildirim gerekmemekle birlikte, örneğin web sitelerinin bağımsız bir eser olup olmadığı tartışmalıdır. Bu durum akla “web sitesinde © işaretine yer verilmesi gerekir mi” sorusunu getirmektedir.

Web sitesi numerus clausus sistemini benimseyen Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda eser olarak sayılmamıştır. Ancak bir web sitesi; yazılım, kod, görsel, müzik vb. birçok eseri üzerinde barındırmaktadır. Bu kapsamda web sitesi görüntülerinde, zaman zaman © bildirimine yer verildiği göze çarpmaktadır. Yukarıda belirtildiği üzere, böyle bir zorunluluk bulunmamakla birlikte © bildirimine yer vermekte bir sakınca bulunmamaktadır.

Tüm bu bilgiler çerçevesinde; yazılımlarda, web sitelerinde, site alt menülerinde veya sair şekillerde görülen, karşımıza çıkabilen © işaretinin kullanılması günümüzde eser sahibinin belirlenmesi işlevi görmektedir. Bununla beraber eserin oluşturulma tarihi de eklenmiş olduğundan, ilgili eserin koruma süresi başlangıcı da bu işaret vasıtasıyla öğrenilebilmektedir.

Ancak unutulmamalıdır ki, FSEK m.11, “Yayımlanmış eser nüshalarında veya bir güzel sanat eserinin aslında, o eserin sahibi olarak adını veya bunu yerine tanınmış müstear adını kullanan kimse, aksi sabit oluncaya kadar eserin sahibi sayılır.” hükmünü içermektedir.

Dolayısıyla web sitesine eklenen © işareti olası bir uyuşmazlık durumunda eser sahipliği karinesi yaratacağından kullanılması faydalı olacaktır. Bu düzenlemenin kaynağı Bern Sözleşmesi'nin 15. maddesinin 1,2 ve 3. fıkralarında da mevcuttur.

Av. Ege İnanıcı