Hukuk Güncesi

Telif Hukukunda Sözleşmeden Cayma Hakkı

Genel

Sözleşmeden cayma hakkı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun (“FSEK”) 58. maddesinde düzenlenmiştir.

Öncelikle belirtmek gerekir ki, bu hak sadece FSEK kapsamında “eser” olarak kabul edilen fikri ürünlerin eser sahibine tanınmıştır.

Eser sahibi mali-telif haklarını dilediği kişiye dilediği koşullarda devredebilir veya ruhsat (lisans) verebilir. Böyle durumlarda, bu hakkı alan kişi aldığı haklardan gereği gibi yararlanmaz ve bu nedenle eser sahibinin menfaatleri ihlal edilirse, eser sahibi sözleşmeden cayabilir.

Koşulları

Cayma hakkının kullanılması için özetle;

1-       Ortada FSEK kapsamında bir “eser”in bulunması,

2-       Eser sahibinin bu eserle ilgili bir mali hakkı bir başka kişiye devretmesi veya ruhsat (lisans) vermesi yani ortada geçerli bir telif sözleşmesi bulunması,

3-       Hakkı devralan veya ruhsat sahibi kişinin bu haklardan gereği gibi yararlanmaması,

4-       Eser sahibinin bundan zarar görmesi,

gerekmektedir.

Geçerli Sözleşme

Telif Hukukunda geçerli sözleşme konusu özel önem taşır. FSEK 52. maddeye göre telif sözleşmeleri yazılı yapılır ve devre veya lisansa konu haklar tek tek sayılır. Eğer ortada yazılı bir sözleşme yoksa veya olsa bile haklar tek tek sayılmamış, genel soyut ifadelerle yetinilmiş ise, ortada geçerli bir sözleşme bulunmayacaktır. Geçerli olmayan bir sözleşmeden de elbette cayma söz konusu olamayacaktır.

Eser Sahibinin Zarar Görmesi ve Mehil

Telif sözleşmesi ile bir hakkı devralan veya ruhsat sahibi kişi sahip olduğu hakları gereği gibi kullanmaz ve eser sahibi bundan zarar görürse caymanın ön koşulu oluşacaktır.

Buna rağmen kural olarak eser sahibi muhatabına bu haksız durumu ortadan kaldırması için münasip bir mehil vermekle yükümlüdür.

Örneğin bir yazar ile yayınevi yaptıkları sözleşmede; kitabın sözleşmenin imza tarihinden itibaren 5 ay içerisinde basılarak piyasaya çıkarılacağı konusunda anlaşmışlarsa ve yayınevi bu süre içerisinde kitabı basıp piyasaya sürmemiş ise eser sahibi telif geliri elde edemeyeceği için zarar görecektir. Yazar, telif ücretini peşin alsa bile eserin piyasaya sürülmemesi manevi hakkını ihlal edeceği için yine zarar görmüş olacaktır ve bu durumda yayınevine göndereceği bir ihtarnameyle cayma hakkını kullanabilir.

Tarafların aralarında yaptıkları sözleşmede herhangi bir tarih belirtmemişler ve süre kararlaştırmamışlar ise bu durumda “işin mahiyetine“ göre hukuka aykırı duruma son verilmesi için uygun bir süre verilmesi gerekmektedir. Bu sürenin sonunda haksız duruma son verilmemesi halinde cayma hakkının kullanılacağı ihtarda açık olarak belirtilmelidir.

Ancak üçüncü kişilerin eserle ilgili hak iddia etmesi ve sözleşme konusu hakların ihtilafa konu olması halinde; lisans/devir alanın sözleşme konusu hakları kullanmaması ve ihtilafın sonuçlanmasını beklemesi halinin “esaslı ihlal” oluşturup oluşturmayacağı tartışma konusudur.

Cayma Hakkının Hukuki Prosedürü Ne Zaman Tamamlanır?

Çekilen ihtarnameye rağmen verilen sürede, mali hakları kullanma hakkı elde edenler tarafından gerekli işlemler yapılmazsa; ikinci bir ihtarnameyle cayma hakkının kullanıldığı karşı tarafa iletilir.

Söz konusu ihtarnamenin karşı tarafa tebliğ edildiği tarihte cayma hakkı prosedürü tamamlanmış olacaktır.

Caymaya İtiraz Davası

FSEK 58. maddede belirtildiği üzere cayma ihbarı kendisine tebliğ edilen taraf, 4 hafta içerisinde caymaya itiraz davası açabilir. Bu süre içerisinde dava açmamanın iki hukuki sonucu vardır:

• 4 haftalık süre doktrinde hak düşürücü süre olarak kabul edildiğinden, hak sahibi Eser Sahibine karşı bir daha caymaya itiraz davası açamaz. 4 hafta içerisinde dava açılmadığı takdirde; Eser Sahibinin cayma işleminde haklı olduğu ve taraflar arasındaki sözleşmenin de cayma nedeniyle sona erdiği kabul edilir.

• Bu süre zarfında caymaya itiraz davası açılırsa sözleşmenin hukuki durumu tartışmalı olacaktır.

Cayma ve Sözleşmenin Feshi

FSEK 58. maddesinin Eser Sahibine verdiği cayma hakkı yanında Eser Sahibinin sözleşme ihlali durumunda Sözleşmeyi haklı nedenle fesih hakkı da doğacaktır. Bu iki haktan hangisini kullanacağı Eser Sahibinin ihtiyarında olup, fayda-zarar değerlendirmesi yapılarak her olayda ayrıca değerlendirilmelidir.

Av. Reyhan Tekcan