Hukuk Güncesi

Fotoğraf ve Telif Hukuku

Gündelik hayatımızı, mekânları, nesneleri, çevreyi, hareketleri özetle, insana ve doğaya ait her görüntüyü tespit eden fotoğraflar, Fikri Hakların konusu yaratıcı ürünler arasında sayılır.  Üzerinde çok konuşulmasına rağmen onu çerçeveleyen hukuk çok fazla bilinmez. Bir fotoğraf kullanılırken çoğu zaman, aynı anda birçok hak ihlal edilir.

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) fotoğrafları iki farklı kısma ayırır. Bir fotoğrafın “eser” sayılması için öncelikle “sahibinin hususiyetini” taşıması gerekir. Ancak bu yetmez; bir fotoğraf “estetik” bir değere sahipse kanun kapsamında “eser” olarak korunur ( FSEK, m. 4/5). Kanun, eser niteliği taşımasa bile bazı özel fotoğrafları da eser statüsünde kabul ederek koruma altına almıştır. “Her nevi teknik ve ilmi mahiyette fotoğraf eserleri” bu mahiyettedir (FSEK, m.2/3).

Kanun, belirtilen iki sınıfın dışında “portre”leri özel olarak düzenlemiştir. FSEK, 86. maddeye göre portreler, tasvir edilenin ölümünden 10 yıl sonra umuma arz edilebilecektir.

Bir kişi fotoğrafında, biri fotoğrafı çeken fotoğrafçı diğeri fotoğrafı çekilen kişi olmak üzere en az iki taraf vardır. Bu nedenle bir kişi fotoğrafı en az iki kişinin haklarına konu olur.

Fotoğraf, yukarıda belirttiğimiz çerçevede “estetik değere” haiz bir fotoğrafsa veya 4/5. madde veya 86.madde kapsamında bir fotoğrafsa eser olarak kabul edileceğinden, fotoğrafı çeken eser sahibi sayılacak ve kanunda belirtilen eser sahibi haklarını kullanabilecektir. Özetle fotoğrafın tüm telif hakları fotoğrafı çeken fotoğrafçıya ait olacaktır.

Ancak bir fotoğrafın telif haklarının fotoğrafı çekene ait olması, onun fotoğrafı dilediği gibi kullanabilmesi anlamına gelmeyecektir. Bir kişi fotoğrafı hem Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (KVKK) 3/d hem de TCK 135 maddeleri çerçevesinde, “kişisel veri” tanımı içinde yer alır. Ayrıca bir kişinin fotoğrafı onun “Özel Hayatı”na dâhildir. O kişinin izni olmaksızın o fotoğraf kamuya yayılamaz, çoğaltılamaz. Aksi halde, fotoğrafçı bile olsa, fotoğrafı yayınlayan kişi Türk Ceza Kanunu 135-137 kişisel verilerin kaydedilmesi veya TCK 134. özel hayatın gizliliği hükümlerini ihlal etmiş sayılacaktır. Bu hükümlerin ihlali halinde TCK’da bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür.

Bir fotoğrafı kullanmak, çoğaltmak, işlemek veya dijital surette iletmek isteyenler, o fotoğraf estetik niteliğe sahip midir, sahip değil midir tartışmasına girmeksizin fotoğrafı çeken (telif hakları sahibi) ve fotoğrafta yer alan kişinin iznini almakla kendilerini korumuş olurlar. FSEK kapsamına girmese bile bir fotoğrafı kullanmanız halinde, yukarıda belirttiğimiz ceza hükümleri dışında; fotoğrafçı ve/veya o fotoğrafta yer alan kişiye yapılmış haksız fiil kabul edilebilir ve/veya ticari anlamda kullanmanız halinde bu kişilere karşı tazminat yükümlülüğü altına da girebilirsiniz.

Özellikle sosyal medya alanında bir çığ gibi büyüyen fotoğraf kullanma, gönderme trafiğinin içinde yer alanlar bu hususlara dikkat etmelidirler.

Sosyal medya açısından bir başka hatırlatma daha yapmak gerekiyor: Fotoğraflarınızı Facebook, İnstagram vb. sosyal medya mecralarında yayınlarken, yayınladığınız platformun şartlarını dikkatlice incelemelisiniz. Bu platformlarda farkında olmadan vereceğiniz izinlerle, “özel hayatınız” ve “kişisel verileriniz” içinde yer alan fotoğraflarınızın çoğaltılmasına, kullanılmasına, işlenmesine izin veriyor olabilirsiniz… 

Av. Haluk İnanıcı